ایران یکی از قدیمیترین کشورهایی است که در زمینه سد سازی فعالیت داشته است. مورخان اولین سد های ساخته شده به دست ایرانیان را به دوره هخامنشیان نسبت می دهند.
به سد های قدیمی آب بند می گفتند و قدیمی ترین آب بند در ایران مربوط به دوره کوروش کبیر است که در مسیر رودخانه اروند ساخته شده است. این آب بند ها یا همان سد های امروزی در ایران باستان بسیار اصولی و با کیفیت ساخته می شدند و با ساخت این آب بندها، آب مورد نیاز برای کشاورزی، شرب و دامپروری را برای ساکنان آن منطقه ذخیر سازی می کردند.
ایران در حال حاضر جزو ۵ کشور برتر دنیا در زمینه صنعت سد سازی است.
در طول سالیان اخیر با مشکل خشکسالی در کاهش نزولات آسمانی دست و پنجه نرم می کرد، سد های بسیار بزرگی به منظور تامین آب شرب، کشاورزی و آب مورد نیاز برای صنعت در کشور ساخته شد.
این سدها را می توان از نظر حجم مخزن، ارتفاع و همچنین میزان تولید سالانه انرژی برق آبی با یکدیگر مقایسه کرد.
همچنین در کنار برخی از این سدها مکان هایی برای حضور گردشگران ایجاد شده تا در این تفرجگاه ها به تفریح و گشت و گذار، ماهی گیری و قایق سواری بپردازند.
در ادامه این مقاله، چند سد بزرگ ایران را معرفی می کنیم.
1.سد کرخه
سد کرخه به عنوان بزرگترین سد خاکی ایران و خاورمیانه در ۲۲ کیلومتری شمال شهر اندیمشک و ۴۰ کیلومتری دزفول در استان خوزستان و با هدف تامین آب مورد نیاز کشاورزی زمینهای پایین دست و همچنین تولید انرژی برق و جلوگیری از خسارات ناشی از سیل و کنترل سیلاب ها در سال ۱۳۷۰ کلید خورد و در سال ۱۳۸۰ به بهره برداری رسید.
طول تاج سد کرخه ۳۰۳۰ متر و ارتفاع آن ۱۲۷ متر می باشد. این سد با حجم بدنه ۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب به عنوان بزرگترین سد تاریخ ایران محسوب می شود.
سد کرخه یک نیروگاه عظیم تولید برق به میزان ۹۳۴ میلیون کیلووات ساعت در طول سال را در دل خود جای داده است.
دریاچه ایجاد شده در پشت سد کرخه مکان مناسبی برای گردشگران محسوب می شود گردشگران می توانند علاوه بر لذت بردن از طبیعت زیبای اطراف دریاچه، به ماهیگیری نیز بپردازند.
2.سد گتوند علیا
سد گتوند علیا با حجم مخزن ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب دومین سد بزرگ کشور به شمار می رود.
نوع سد گتوند علیا سنگریزه ای با هسته رسی می باشد که در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از ریزشگاه رودخانه کارون و ۲۵ کیلومتری شمال شهر شوشتر، در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر گتوند در سال ۱۳۷۶ کلید خورد و در سال ۱۳۹۰ به بهره برداری رسید .
از اهداف ساخت این سد به تولید برق، کنترل سیلابهای فصلی و مخرب رودخانه کارون و تامین آب شرب خوزستان و آب کشاورزی زمین های پایین دست اشاره شده است.
جانمایی نادرست دومین سد بزرگ ایران باعث شده تا هنگام آبگیری و تشکیل دریاچه پشت سد، معدن عظیم نمک گچساران زیر آب دریاچه فرو رود و شور شدن بیش از اندازه آب سد گتوند باعث شده تا این آب برای تامین آب آشامیدنی و کشاورزی مناسب نباشد.
3.سد دز
سد دز یک سد تمام بتنی است و یکی از قدیمیترین سدهای ایران است که در سال ۱۳۳۸ در دوره پهلوی توسط یک کنسرسیوم ایتالیایی در ۲۳ کیلومتری شمال شرق اندیمشک و بر روی رودخانه دز ساخته شده است.
هدف از ساخت این سد کنترل سیلاب های بالادست و آبیاری زمینهای پایین دست و همچنین تامین نیروی برق بوده است.
گنجایش مخزن این سطح ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب است و دارای ۲۰۳ متر ارتفاع دارد.
ظرفیت نیروگاه برق سد دز ۵۲۰ مگاوات می باشد.
