در قانون آیین دادرسی مدنی، یکی از مراحل حیاتی در تشخیص و اجرای حقوق و تعهدات حقوقی، مطرح کردن دعوای خود توسط طرف‌های دعوا از طریق دادخواست است.
شکایت کیفری و ثبت شکواییه، به عنوان یک فرایند حقوقی مهم، زمینه‌ای را فراهم می‌کند که شاکی یا مجنی‌علیه، از دادگاه تقاضای رسیدگی به جرم را داشته باشد و انتظار داشته باشد که حکم مجازات مرتکب جرم صادر شود.
در ادامه به توضیح جزئیات بیشتر تفاوت شکواییه و دادخواست پرداخته خواهد شد.
مراحل ثبت شکواییه
برای شروع این فرآیند، شاکی باید با در دست داشتن مدارک مربوطه، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و شکایت خود را ثبت کند.
این مرحله ابتدایی، نقطه شروعی است که شاکی با ارائه اطلاعات و شواهد مورد نیاز، نسبت به آغاز فرآیند شکایت کیفری اقدام می‌نماید. پس از ثبت شکایت کیفری، شکواییه به دادسرا یا دادگاه صالح ارسال می‌شود. در این مرحله، مقام تحقیق، وظیفه آغاز تحقیقات و رسیدگی مقدماتی به پرونده را بر عهده می‌گیرد.
این کار شامل بررسی شواهد، گواهی‌ها و اطلاعات مرتبط با جرم می‌شود. پس از انجام تحقیقات، اگر مقام تحقیق تشخیص دهد که شکایت کیفری باید به مرحله بعدی برود، پرونده به دادگاه یا دادسرا ارسال می‌شود.
در این مرحله، شاکی، به عنوان خواهان، توجیه می‌کند و اطلاعات بیشتری ارائه می‌دهد. سپس، دادگاه یا دادسرا با رسیدگی به ادله و اقدام به بررسی قضیه، حکم مجازات را صادر می‌نماید.
تفاوت دادخواست حقوقی و شکایت کیفری
- مبنای قانونی:
- شکایت کیفری: این شکایت، تابع قانون آیین دادرسی کیفری است. این نوع شکایت بیشتر به جرائم و تخلفات کیفری مرتبط است.
- دادخواست حقوقی: این دادخواست تحت قانون آیین دادرسی مدنی ارائه می‌شود و معمولا به دعاوی مدنی و حقوقی مربوط می‌شود.
- مرجع رسیدگی:
- شکایت کیفری: مرجع رسیدگی به این نوع شکایت، دادسرا یا دادگاه کیفری است که بررسی و رسیدگی به جرم‌ها و تخلفات کیفری را بر عهده دارد.
- دادخواست حقوقی: ممکن است مرجع رسیدگی به دادخواست حقوقی، شورای حل اختلاف، دادگاه عمومی حقوقی یا دادگاه خانواده باشد. به ویژه اگر موضوع دعوا مرتبط با حوزه خانواده باشد.
- موضوع:
- شکایت کیفری: این نوع شکایت به جرائم و تخلفات کیفری مانند قتل، سرقت، زورگیری و… مرتبط است.
- دادخواست حقوقی: برخی از موضوعات مرتبط با حقوق مدنی و خصوصی افراد از جمله مطالبه وجه، اختلافات خانوادگی و حقوق تأمین معاش می‌توانند در این دسته قرار بگیرند.
- ابتدای فرآیند:
- شکایت کیفری: با ثبت و ارسال شکواییه به دادگاه کیفری، آغاز می‌شود و از طریق دفاتر خدمات قضایی به اجرا در می‌آید.
تفاوت دادخواست و شکواییه در فرآیند و فرم‌های ثبتی
یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های بین دادخواست حقوقی و شکایت کیفری در فرآیند و فرم‌های ثبتی آن‌ها واقع شده است. این تفاوت‌ها نه تنها در مراحل ثبت و رسیدگی به دعاوی، بلکه در اصطلاحات و اطلاعات مربوط به هر یک از این مفاهیم نیز دیده می‌شوند.
- تفاوت در فرم و مراحل ثبت:
یکی از مهم‌ترین موارد تفاوت دادخواست حقوقی و شکایت کیفری، در نحوه ثبت این دو است. شکایت کیفری را می‌توان به صورت سنتی یا با استفاده از فرم مخصوص شکواییه نوشت. اما در تنظیم دادخواست حقوقی، باید حتما از فرم دادخواست چاپی استفاده شود و این امر یکی از الزامات معمولی آن است.
- اصطلاحات مرتبط:
در شکواییه، فرد شاکی نامیده می‌شود و متهم به جرم در موضوع شکایت، متهم عنوان می‌شود. اما در دادخواست حقوقی، طرف خواهان دعوای اقامه‌کننده دعوایی است و متهم به نقض حقوقی عنوان می‌شود.
- مرجع رسیدگی:
در شکایت کیفری، مرجع رسیدگی به دادسرا یا دادگاه کیفری است. اما در دادخواست حقوقی، مرجع صالح می‌تواند دادگاه عمومی حقوقی، دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف باشد.
نقش و اهمیت شکواییه در فرآیند طرح شکایت کیفری
شکواییه، یکی از اسناد حقوقی حیاتی است که در زمینه طرح شکایت‌های کیفری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اسناد می‌توانند به صورت دستی تنظیم شده و به صورت حضوری تقدیم دادسرا یا دادگاه صالح در موضوع شکایت شوند.
همچنین، در این اسناد می‌توان از فرم‌های مخصوص شکواییه استفاده کرده و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادسرا و دادگاه ارسال شوند.
- حضوری یا الکترونیک:
یکی از ویژگی‌های مهم شکواییه، این است که می‌تواند به دو صورت حضوری یا الکترونیک تهیه و ارائه شود. حضوری، با حضور فیزیکی شاکی یا وکیل او در دادسرا یا دادگاه و الکترونیک، با استفاده از فرم‌های مخصوص شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارسال آن به مراجع قضایی مربوطه انجام می‌شود.
- نقش شکواییه در طرح شکایت کیفری:
شکواییه نقش بسیار مهمی در طرح شکایت کیفری دارد. این اسناد ابتدایی‌ترین مرحله در فرآیند قضایی هستند که شاکی یا مجنی‌علیه اقدام به تنظیم آن می‌کند.
اطلاعات جامع مربوط به جرم یا تخلف، ادله مورد استناد و توضیحات مفصل در تنظیم شکواییه به گونه‌ای آورده می‌شوند که مقام تحقیق بتواند با دقت و سرعت فرآیند رسیدگی را آغاز کند.
- ثبت و ارسال الکترونیک:
استفاده از فرم‌های الکترونیکی شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، امکان ثبت سریع‌تر و ارسال آسان‌تر این اسناد را فراهم کرده است.
این روش الکترونیکی، سرعت و کارایی در انجام مراحل قانونی را افزایش داده و به شاکی این امکان را می‌دهد که به‌سرعت شکایت خود را ثبت و ارائه کند.
- آغاز فرآیند قانونی:
با تهیه و ارائه شکواییه، فرآیند رسیدگی به شکایت کیفری آغاز می‌شود.
- ارتباط با دادگاه و مقام تحقیق:
شکواییه به عنوان وسیله‌ای برای برقراری ارتباط میان شاکی و دادگاه یا مقام تحقیق به کار می‌رود. اطلاعات مندرج در شکواییه، مقام قضائی را قادر می‌سازد تا موضوع شکایت را ارزیابی کرده و اقدامات لازم را برای رسیدگی به جرم یا تخلف انجام دهد.
- حفظ اطلاعات مهم:
شکواییه، به عنوان یک سند حقوقی، اطلاعات حیاتی و مهمی از جمله نام شاکی، جزئیات جرم یا تخلف، ادله و شواهد مربوط به پرونده را در بر دارد. این سند مهم به حفظ اطلاعات و حقوق شاکی در طول فرآیند قضایی کمک کرده و به دادگاه و مقام تحقیق اطلاعات دقیق و کاملی ارائه می‌دهد.
- انطباق با قوانین و مقررات:
شکواییه باید با قوانین و مقررات مربوط به طرح شکایت کیفری انطباق داشته باشد. این انطباق ضمن تضمین حقوق شاکی، اثربخشی در فرآیند قضایی را افزایش می‌دهد.